Bevallingstrauma en PTSS

bevallingstrauma
bevallingstrauma

De geboorte van een kind is een van de mooiste en meest ingrijpende momenten in je leven. Het is dan soms ook lastig voor te stellen dat je aan die geboorte een trauma kan overhouden. Een bevallingstrauma komt echter vaker voor dan gedacht. Helaas leidt het in de omgeving vaak tot onbegrip en wordt het door hulpverleners niet of te laat (h)erkend. Toch vindt 10-30% van de moeders de bevalling traumatische ervaring.

bevalling en ptss

Bij PTSS denk je snel aan oorlogsslachtoffers, brand, moord of geweld. Maar ook kersverse moeders kunnen last hebben van psychische klachten na de bevalling. 

Voor sommige vrouwen is (de periode rondom) de bevalling zo traumatisch dat zij een posttraumatische stress stoornis (PTSS) ontwikkelen. PTSS is een aandoening die wordt gekenmerkt door het ervaren van 4 soorten symptomen na het meemaken van een zeer ingrijpende gebeurtenis: (1) herbelevingen (bijv. nachtmerries, hartkloppingen wanneer je langs het ziekenhuis rijdt), (2) vermijding (niet over de bevalling willen praten, niet meer zwanger durven worden), (3) negatieve gedachten en stemming (schuldgevoel, angst, boosheid, desinteresse), en (4) overmatige waakzaamheid en prikkelbaarheid.

risicofactoren bevallingstrauma

De kans dat vrouwen na de bevalling PTSS krijgen, is  ongeveer 1 tot 3%. Een groter percentage vrouwen ervaart wel een of meerdere van de onderstaande klachten, maar niet alle, of niet in die mate dat zij hierdoor in haar dagelijks functioneren wordt beperkt. Ongeveer 10-30 % van de vrouwen vindt de bevalling een traumatische ervaring.

In sommige situaties is de kans dat je PTSS ontwikkeld groter:

↠ Medisch verloop van zwangerschap en bevalling: spoedkeizersnede, kunstverlossing (vacuum/tang), zwangerschapscomplicaties (bijvoorbeeld vroeggeboorte, pre-eclampsie/zwangerschapsvergiftiging)

↠ Psychosociale factoren: eerder trauma (met name seksueel misbruik / geweld), depressie tijdens de zwangerschap of na de bevalling, ernstige angst voor de bevalling, niet goed met stress kunnen omgaan

↠ Ervaring van de bevalling: weinig steun ervaren van zorgverleners, dissociatie tijdens de bevalling

Vaak (maar niet altijd) is er sprake van een combinatie van bovenstaande. Daarnaast is een bevalling een levensveranderende, maar tegelijkertijd onvoorspelbare en grotendeels onbekende, gebeurtenis. Mogelijk dat de mate waarin vrouwen in staat zijn om deze onzekerheid te verdragen van invloed is op de kans dat zij de bevalling als traumatisch ervaren. Factoren die voor veel vrouwen essentieel zijn in hoe zij de bevalling ervaren zijn o.a. goede communicatie en uitleg, je gehoord en gerespecteerd voelen, en je praktisch en emotioneel gesteund voelen.

Voor vrouwen die in het verleden seksueel misbruikt zijn kan de bevalling gevoelens van destijds oproepen (geen controle hebben, pijn in het genitale gebied), en daarom is het belangrijk om dit met de verloskundige of gynaecoloog te bespreken zodat samen een plan gemaakt kan worden hoe hier mee om te gaan tijdens de bevalling.

gevolgen bevallignstrauma

PTSS na de bevalling heeft niet alleen consequenties voor jou zelf, maar vaak ook op de moeder-kind binding en de relatie met je partner. Sommige vrouwen voelen zich schuldig en zijn overmatig beschermend naar hun kind toe, en andere vrouwen worstelen zo met hun eigen ervaring en klachten dat het voor hen moeilijk is om zich (voldoende) op hun baby te richten. Voor partners is het vaak lastig om helemaal te begrijpen waarom de bevalling een traumatische ervaring is geweest, en sommige partners hebben zelf ook een heel nare ervaring gehad. Vaak heeft de bevallingservaring, soms in combinatie met angst om weer zwanger te worden of fysieke klachten (pijn), ook invloed op de seksuele relatie.  

postpartum depressie of ptss?

Veel vrouwen hebben naast (of door) PTSS ook depressieve klachten. PTSS kan ook reden zijn voor een vrouw om niet opnieuw zwanger te durven worden, vanwege angst voor een (vergelijkbare) bevalling.  Soms is het lastig om de depressieve klachten te onderscheiden van de PTSS klachten. Veel vrouwen worden ten onrechte gediagnosticeerd met een postpartum depressie, terwijl er sprake is van onderliggend PTSS.

ptss symptomen

De klachten of symptomen van PTSS zijn grofweg in te delen in vier categorien:  vermijding, negatieve gevoelens en gedachten, herbelevingen en een sterke prikkelbaarheid. Je kunt bijvoorbeeld last hebben van nachtmerries of van herinneringen aan de bevalling en beelden die zich ongevraagd aan je opdringen. Ook kan het zo zijn dat je bepaalde mensen, onderwerpen, dingen of plaatsen probeert te vermijden die je aan het trauma doen denken. Bijvoorbeeld het ziekenhuis, programma’s op tv of wanneer mensen vragen naar je bevalling kun je in paniek raken en wil je dit alles graag vermijden. Je praat er dus omheen, rijdt om of gaat niet meer op kraambezoek. Alles om maar niet weer geconfronteerd te worden met de herinnering aan de bevalling. Je ervaart ook veel negatieve gedachten en gevoelens, zoals boosheid, verdriet of wantrouwen tegen over andere mensen. Een vaak gehoorde klacht is prikkelbaar zijn of een kort lontje hebben. Slecht slapen, concentratieproblemen, continue alert zijn en moeite hebben met ontspannen zijn veel voorkomende klachten bij PTSS.

Heb ik ptss?

Heb je klachten na een ingrijpende gebeurtenis en denk je dat je mogelijk PTSS zou kunnen hebben? Raadpleeg je huisarts, deze kan het vermoeden van de diagnose eventueel bevestigen en je doorverwijzen naar een behandelaar die is opgeleid op PTSS te behandelen. Bij Postpartum Centrum NL hebben alle psychologen een door de Vereniging EMDR Nederland (VEN) geaccrediteerde opleiding tot EMDR therapeut gevolgd. In onze praktijk ben je welkom en in goede handen om een gedegen behandeling voor PTSS te krijgen. Wil je jezelf screenen op eventuele PTSS symptomen? Doe de zelftest hieronder.

verschil trauma en ptss

Niet iedereen die een ingrijpende of schokkende gebeurtenis meemaakt ontwikkelt per definitie PTSS. Als je psychische klachten hebt na een ingrijpende gebeurtenis noem je dit een trauma. In de meeste gevallen verwerken mensen een trauma geleidelijk en op hun eigen manier en tempo en kunnen ze  hun dagelijks leven weer oppakken. In sommige gevallen echter, wordt het trauma om welke reden dan ook (dit is dan niet jouw schuld!) niet of niet goed verwerkt. Dan is er sprake van blijvende klachten die je dagelijks leven beperken en dan noemen we dat PTSS. Het kan ook zo zijn dat je er in eerste instantie niet eens zo veel last van hebt, maar dat de klachten zich ineens jaren later in alle heftigheid presenteren. 

Wanneer is iets een trauma? In internationale richtlijnen wordt uitgegaan van een situatie waarbij je als vrouw het gevoel had dat jouw leven en/of dat van je baby in gevaar was of een van jullie ernstig gewond had kunnen raken. Sommige vrouwen benoemen ook andere delen van de bevalling waar dit niet voor gold als traumatisch. In elk geval is het niet iets wat alleen maar gedefinieerd wordt door hoe moeilijk of makkelijk je bevalling ‘op papier’ verliep. Er zijn genoeg vrouwen die een bevalling hebben gehad waarbij allerlei medische interventies nodig waren en soms spoedsituaties ontstonden, die zich heel goed geinformeerd en in veilige handen hebben gevoeld. En er zijn ook veel vrouwen die medisch gezien een (redelijk) voorspoedige bevalling hebben gehad, maar die toch delen daarvan als traumatisch hebben ervaren, soms met schuldgevoelens, gevoel van falen, angst en hulpeloosheid.

ptss behandeling 

De meest onderzochte en meest effectieve behandelingen zijn CGT (cognitieve gedragstherapie) en EMDR (Eye Movement Desensitization and Reprocessing). Dit geldt ook voor bevallingstrauma. In onze praktijk werken wij veelvuldig met EMDR en hiermee behalen we goede resultaten bij het behandelen van PTSS klachten bij een bevallingstrauma. 

ptss test

Wil je screenen of de klachten die je ervaart eventueel passend zijn bij PTSS? Als je meer dan zes punten scoort op deze vragenlijst dan heb je mogelijk PTSS. Neem in dat geval contact op met je huisarts. Ook als je minder punten scoort en toch twijfelt of zorgen hebt over je klachten raden we aan contact op te nemen met je huisarts.

Klik hier voor de PTSS zelftest